Jak przygotować wniosek do Komisji Etyki ds. Projektów Badawczych? Poradnik
Po co składać wniosek do Komisji Etyki?
Napisanie wniosku do Komisji Etyki ds. Projektów Badawczych, takiej jak KE1 przy Wydziale Psychologii i Kognitywistyki UAM, jest zadaniem czaso- i pracochłonnym. Nie jest to trudne, ale wymaga pogłębionej refleksji nad swoim projektem. Dzięki temu lepiej się przygotujesz do jego poprowadzenia, a istnieje też duża szansa, że uda Ci się uniknąć różnych pułapek, które mogłyby uniemożliwić jego realizację i opublikowanie wyników.
Zachęcamy Cię, żebyś przed przystąpieniem do przygotowania wniosku do KE, zadał(a) sobie pytanie, po co to robisz? Jeśli głównym lub jedynym powodem Twojej decyzji o złożenia wniosku do KE jest kwestia spełnienia wymagań publikacyjnych, to może towarzyszyć Ci poczucie zewnętrznej presji. Być może odkryjesz też inne motywy (wewnętrzne), które sprawią, że pisanie wniosku da Ci więcej satysfakcji. Niezależnie jednak od tego, do czego jest Ci potrzebna opinia KE, warto byś podszedł/podeszła do tego refleksyjnie i dobrze przemyślał(a) wszystkie elementy swojego wniosku.
Czym zatem jest KE i czemu ma służyć? Jest to swoiste ciało doradcze, które ma na celu przede wszystkim ochronę uczestników Twoich badań, a także – co wydaje się mniej oczywiste – osób przeprowadzających badania, w tym również Ciebie. Działa to w następujący sposób: podejmujesz refleksję nad tym, czy w Twoim badaniu mogą wystąpić potencjalne zagrożenia, które są większe niż zagrożenia wynikające ze stresu życia codziennego. Jeśli tak, to rozpoczynasz przygotowanie wniosku. Jeśli nie – być może wniosek nie jest niezbędny. We wniosku opisujesz, jak prawa osób badanych i ich dobrostan mogą być zagrożone i co zrobisz, by te zagrożenia wyeliminować lub zminimalizować (tego dotyczy pkt 7 w formularzu wniosku). Zwróć szczególną uwagę na potencjalny dyskomfort psychiczny osób uczestniczących w badaniu.
Co ważne, kwestia dyskomfortu osób badanych to tylko jeden z aspektów do rozważenia. Powód złożenia wniosku może być związany z innymi wątpliwościami etycznymi. KE zapozna się z Twoim tokiem myślenia, argumentacją itd. Być może zauważy coś, co warto, abyś dodatkowo rozważył(a). Słowo „doradcze” w odniesieniu do funkcji KE zostało celowo użyte w tym opracowaniu, ponieważ jest bliższe temu, co de facto robi KE, niż gdyby użyć terminu ciało „opiniotwórcze”. Z tym jednak zastrzeżeniem, że KE nie zwalnia badacza z myślenia i samodzielnego szukania rozwiązań.
Odpowiadając w skrócie na pytanie sformułowane w tytule tego podrozdziału, przygotowanie wniosku przyczyni się do głębszego rozważenia przez Ciebie kwestii etycznych dotyczących Twojego projektu badawczego. Opracowując taki wniosek badacze opierają się nie tylko na swojej wiedzy, ale także na wrażliwości etycznej. Za każdym razem, gdy chcesz upewnić się co do tego, czy Twój projekt wystarczająco zabezpiecza uczestników badań i osoby przeprowadzające badania, możesz przygotować i złożyć wniosek do KE. Ma to największy sens wówczas, gdy wniosek składa się przed rozpoczęciem badań2.
Na potrzeby tego opracowania będziemy posługiwać się skrótem KE (tj. Komisja Etyki).↩︎
Regulamin KE dopuszcza możliwość złożenia wniosku dotyczącego badań w trakcie realizacji lub zakończonych, o ile termin zakończenia badań (czyli zakończenie zbierania danych pochodzących od ludzi) upłynął nie wcześniej, niż w okresie czterech lat przed datą złożenia wniosku. W takich sytuacjach konieczne jest jednak podanie powodów wyjaśniająch niezłożenia wniosku przed rozpoczęciem badań.↩︎